ਡਬਲਿਊ.ਐਚ.ਓ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 10-19 ਸਾਲ ਤੱਕ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਬੇਹੱਦ ਬਦਲਾਉ ਵਾਪਰਦੇ ਹਨ| ਉਹ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਸਰੀਰਕ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਵੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦਾ ਹੈ| ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਰੀਰਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਵਿਚ ਅਚਾਨਕ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵਾਪਰਦੇ ਹਨ| ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸਰੀਰਕ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਹਾਰਮੋਨ ਦੇ ਵੱਧਣ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਮੂਡ ਵਿਚ ਵੱਖਰੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਬਦਲਾਉ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ| ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿਚਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਵਰਤਨਾਂ ਕਾਰਣ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਵਿਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ|
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਲਈ ਸਿਹਤਮੰਦ ਭੋਜਨ ਕੀ ਹੈ?
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਹਤ ਮੁੱਦੇ ਕਿਹੜੇ ਹਨ?
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਸ਼ਰਾਬ, ਨਸ਼ਾ ਜਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਵੱਧ ਵਰਤੋ ਕਰਨ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਕੀ ਹਨ?
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ’ਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਮਾੜੇ ਅਸਰ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਕਿਸੇ ਨਸ਼ੇ ਦੇ ਅਮਲ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ?
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੁਝਾਅ ਕੀ ਹਨ?
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਕੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਨੈਸ਼ਨਲ ਹੈਲਥ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ?
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ/ ਹਵਾਲੇ
ਚਰਚਾ
ਮੁਟਿਆਰਪਣ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਕਾਸ ਤੇਜ਼ੀ
ਕੁੜੀਆਂ ਵਿਚ ਜਿਨਸੀ ਵਿਕਾਸ 8 ਤੋਂ 13 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 10 ਤੋਂ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਉਛਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ|
ਮੁੰਡਿਆਂ ਵਿਚ ਜਿਨਸੀ ਵਿਕਾਸ 10 ਤੋਂ 13 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ 16 ਸਾਲ ਦੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਇਹ ਵਿਕਾਸ ਨਿਰੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ|
ਕੁੜੀਆਂ ਵਿਚ ਬਦਲਾਉ
ਹੇਠ ਲਿੱਖੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਜਵਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ:
ਜਦੋਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਮਹਾਵਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 1 ਜਾਂ 2 ਇੰਚ ਹੋਰ ਵਧਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ 14 ਜਾਂ 15 (ਛੋਟੀ ਜਾਂ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਜਵਾਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ) ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਬਾਲਗ ਫਾਈਨਲ ਉਚਾਈ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ|
ਮੁੰਡਿਆਂ ਵਿਚ ਬਦਲਾਉ
ਮੁੰਡਿਆਂ ਵਿਚ 10 ਤੋਂ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚਕਾਰ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਰੀਰਕ ਬਦਲਾਉ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ| ਉਹ 12 ਤੋਂ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚਕਾਰ ਤੇਜ਼ੀ ਵਧਦੇ ਹਨ| ਔਸਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁੰਡੇ ਕੁੜੀਆਂ ਨਾਲੋਂ 2 ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਹੀ ਵਧਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ| ਅਧਿਕਤਰ ਮੁੰਡੇ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਹੀ ਵਧਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਨਿਰੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ|
ਮੁੰਡਿਆਂ ਵਿਚ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਗੁਣ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ:
ਸਿਹਤਮੰਦ ਖ਼ੁਰਾਕ ਕਿਸ਼ੋਰ ਅਵਸਥਾ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਦਿਸਣ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ:
ਨਾਸ਼ਤਾ ਕਰਨਾ: ਨਾਸ਼ਤਾ ਛਡਣ ਨਾਲ ਵਜਨ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਜਰੂਰੀ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤ ਖੁੰਝ ਜਾਂਦੇ ਹਨ| ਸਿਹਤਮੰਦ ਨਾਸ਼ਤਾ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਲਈ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖਣਿਜ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ| ਪੂਰੇ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ ਸੁਆਦ ਅਤੇ ਦਿਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ|
ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ ਫਲਾਂ ਤੇ ਸਬਜੀਆਂ ਨੂੰ ਖਾਉਣ ਦਾ ਫਾਇਦਾ : ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜੀਆਂ ਵਿਟਾਮਿਨ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਸਰੀਰ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜਰੂਰੀ ਹਨ| ਫਲਾਂ ਦਾ ਤਾਜ਼ਾ ਜੂਸ ਅਤੇ ਸਬਜੀਆਂ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ| ਨਾਸ਼ਤੇ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਤਿਸਥਾਪਿਤ ਖਾਣਾ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਿਹਤਮੰਦ ਚੋਣ ਲਈ ਉੱਚ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਚਰਬੀ ਅਤੇ ਖੰਡ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ: ਸੰਤ੍ਰਿਪਤ ਚਰਬੀ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਤਿਸਥਾਪਿਤ ਖਾਣਾ ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਾਇ, ਪਰਉਸੈਸ ਮੀਟ, ਬਿਸਕੁਟ ਅਤੇ ਚਾਕਲੇਟ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉੱਚ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਸ਼ੂਗਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੇਕ, ਪੇਸਟਰੀ, ਮਠਿਆਈ ਆਦਿ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ|
ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ : ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ ਛੇ ਤੋਂ ਅਠ ਗਿਲਾਸ ਪਾਣੀ, ਬੇ-ਮਿੱਠਾ ਜੂਸ (ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਪਤਲਾ) ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਵਰਗੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ|
ਸਿਹਤਮੰਦ ਭੋਜਨ ਖਾਉਣਾ : ਖਾਣਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਨਾਜ ਦੀ ਰੋਟੀ, ਸੇਮ, ਸਾਬਤ ਅਨਾਜ ਫਲ ਅਤੇ ਸਬਜੀਆਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ| ਉੱਚ ਫਾਈਬਰ ਵਾਲਾ ਖਾਣਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੰਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਭਰਿਆ-ਭਰਿਆ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ|
ਵਜਨ ਘੱਟ ਹੋਣਾ : ਚੰਗੀ ਖ਼ੁਰਾਕ ਨਾ ਲੈਣਾ ਜਾਂ ਖਾਣਾ ਨਾ ਖਾਨ ਕਰਕੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਪੋਸ਼ਟਿਕ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ| ਇਸ ਕਾਰਣ ਵਜਨ ਘੱਟ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ| ਵਜਨ ਘੱਟ ਹੋਣ ਨਾਲ ਵੀ ਵਿਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ| ਅਗਰ ਤੁਹਾਡਾ ਵਜਨ ਘੱਟ ਹੈ ਤਾਂ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਜਨ ਵਧਾਉਣ ਜਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ|
ਵਜਨ ਘੱਟ ਹੋਣਾ : ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਰਬੀ ਜਾਂ ਮਿੱਠੇ ਵਾਲਾ ਭੋਜਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਕੈਲੋਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਵਜਨ ਵਧਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਣ ਹੈ| ਉੱਚ ਚਰਬੀ ਅਤੇ ਖੰਡ ਵਾਲਾ ਖਾਣਾ ਘੱਟ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਜਨ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵੈਪਿੰਗ ਜਾਂ ਬਿਨਾਂ ਖੰਡ ਵਾਲਾ ਜੂਸ ਪੀਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ| ਸਿਹਤਮੰਦ ਸੰਤੁਲਿਤ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੁਆਰਾ ਤੁਹਾਡੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਲੋੜ ਮੁਤਾਬਿਕ ਸਾਰੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਪ੍ਰਪਾਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ|
ਹਵਾਲੇ: http://www.nhs.uk/Livewell/Goodfood/Pages/healthy-eating-teens.aspx
ਡਿਪਰੈੱਸ਼ਨ:
ਡਿਪਰੈੱਸ਼ਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਹਾਲਤ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਤੀ ਗੰਭੀਰ ਬੇਰੁੱਖੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ|
ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਵਿਚ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਦੇ ਕੁਝ ਆਮ ਲੱਛਣ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ :
ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਦਾ ਮੂਡ ਝੂਮਦਾ ਹੈ : ਕਿਸ਼ੋਰਵਸਥਾ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਅੰਦਰ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ, ਸਮਾਜਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਤਬਦੀਲੀ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ|
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੋਸਤੀ, ਪੜ੍ਹਾਈ, ਰਿਸ਼ਤੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ| ਅਗਰ ਇਹ ਲੋਕ ਚਿੜਚਿੜਾਪਣ ਅਤੇ ਮੂਡੀ ਹੋਣ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ’ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:
ਨੀਂਦਰ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ : ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੌਣ ਫਾਊਡੇਸ਼ਨ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਨੂੰ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਅੱਠ ਤੋਂ ਨੌ ਘੰਟਿਆਂ ਦੀ ਨੀਂਦ ਪੂਰੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ| ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵਾਧੂ ਸੌਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਦੇ ਨਾਲ ਆਤਮਘਾਤ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ| ਇਸ ਲਈ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਰਾਤ ਦੀ ਨੀਂਦਰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਬੱਚੇ ਲਈ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ|
ਮੂਡ ਅਤੇ ਸੰਭਵ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ : ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਸਾਲ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ “ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗੇ ਸਾਲ” ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ| ਕੁਝ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ| ਮਾਪਿਆਂ/ਗਾਰਡੀਅਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਭੁੱਖ, ਸੌਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚਲੇ ਬਦਲਾਉ, ਊਰਜਾ ਦੇ ਨੀਵੇਂ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਚਿੜਚਿੜੇਪਨ ਵਰਗੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ| ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਹਲਕੀ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਇੰਨੇ ਉਦਾਸ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ| ਪਰ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ| ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸਮਝਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਢਦਾ ਹੈ|
ਫਿਣਸੀਆਂ/ਮੁਹਾਸੇ : ਮੁਹਾਸੇ ਚਮੜੀ ਦੇ ਰੋਮ ਵਿਚੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਕੇ ਇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਤੇਲ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੀਬਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਵਾਲਾ ਨੂੰ ਚਿਕਨਾ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ| ਹਾਰਮੋਨ ਤਬਦੀਲੀ ਕਾਰਣ ਜਵਾਨੀ ਵੇਲੇ ਫਿਣਸੀਆਂ ਹੋਣਾ ਆਮ ਹੈ ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਚਮੜੀ ਵਿਚ ‘ਸੀਬਮ’ ਦਾ ਵੱਧ-ਉਤਪਾਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ| ਕਿਉਂਕਿ ਕਈ ਤੇਲ-ਉਤਪਾਦਕ ਗਲੈਂਡ ਨੱਕ, ਮੱਥੇ, ਅਤੇ ਠੋਡੀ 'ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ| ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਟੀ-ਜ਼ੋਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ’ਤੇ ਮੁਹਾਸੇ ਅਤੇ ਫਿਣਸੀਆਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ|
ਮੁਹਾਸਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛੇਤੀ ਤੋਂ ਛੇਤੀ ਠੀਕ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਸੁਝਾਅ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:
ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ| ਇਹ ਆਰਜ਼ੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਧੁੱਪ ਦੇ ਕਾਰਣ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਮੁਹਾਸਿਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ| ਟੈਨਿੰਗ ਮੁਹਾਸਿਆਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ| ਟੈਨਿੰਗ ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਲ ਚਮੜੀ ’ਤੇ ਝੁਰੜੀਆਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਚਮੜੀ ਦਾ ਕੈਂਸਰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ|
ਡੀ - ਵਾਰਮਿੰਗ
ਇਸ ਵਿਚ ਜੋ ਚਿੰਨ੍ਹ ਸ਼ਮਿਲ ਹਨ ਉਹ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:
ਨਿਯਮਿਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਤੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਸੇਵਨ ਸਰੀਰਕ, ਭਾਵਾਤਮਕ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ| ਜਿਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ:
ਨਸ਼ੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ :
ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ| ਜੋ ਬੱਚੇ ਸਿਗਰਟ, ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਜਿਹੇ ਦਸਤਦੋਸਤ ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾੜੇ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ|
ਸੁਰੱਖਿਤ ਡਰਾਇਵਿੰਗ :
ਸਵੈ-ਰੱਖਿਆ:
ਆਪਣੇ ’ਤੇ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਖ਼ਤਰੇ ਜਾਂ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਰ ਸੰਭਵ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਸਵੈ-ਰੱਖਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ| ਸਵੈ-ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਸਰੋਕਾਰ ਮੁੱਠੀ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਸਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ|
ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰੋ: ਜੋ ਲੋਕ "ਸਵੈ-ਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ” ਲੜਦੇ ਜਾਂ ਧਮਕੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਬਦਤਰ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ| ਹਮਲਾਵਰ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਚਿੜਚਿੜਾ ਹੋਵੇ ਉਹ ਹੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਿੰਸਕ ਅਤੇ ਗੁੱਸਾ ਵਾਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ| ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਮਲੇ ਜਾਂ ਧਮਕੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੋ| ਆਪਣੇ ਸਹਿਜ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ’ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਰੱਖਦਿਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬੱਚਣਾ ਹੀ ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ|
ਜ਼ੋਖਮ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਚੋ:
ਅਜਿਹੇ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਤ ਰਖਣਾ ਹੀ ਸਵੈ-ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ|
ਕੁਝ ਸੁਝਾਅ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:
ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਜਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਪੈਕੇਜ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਪਹਿਲ ਕਰਨ ਦਾ ਟੀਚਾ ਤੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਖ਼ਾਕਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ| ਕਿਸ਼ੋਰਾ ਦੀ ਜਣਨ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀ ਸਿਹਤ (ਏ.ਆਰ.ਐਸ.ਐਚ) ਨੂੰ ਆਰ.ਐਮ.ਐਨ.ਸੀ.ਐਚ+ ਵਿਚ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ| ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏ.ਆਰ.ਐਸ.ਐਚ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਿਨਸੀ ਅਤੇ ਜਣਨ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਉਣਾ ਹੈ| ਇਸ ਰਣਨੀਤੀ ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਇਕ ਕੋਰ ਪੈਕੇਜ ਜਿਸ ਵਿਚ ਰੋਕਥਾਮ, ਉੱਨਤੀ, ਰੋਗਨਾਸ਼ਕ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਸਲਾਹ ਸੇਵਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ| ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਪਾਲਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੌਜਵਾਨ ਦੋਸਤਾਨਾ ਕਲੀਨਿਕ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਿਚ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ|
ਜੋ ਨੌਜਵਾਨ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕਲਿਨਿਕ ਅਧਾਰਿਤ ਸੇਵਾਵ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਸਿਹਤ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਣ ਦਿਵਸ ਦਾ ਆਯੂਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ| ਏ.ਐਨ.ਐਮ. ਤੇ ਆਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੇਂਡੂ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਪੀਅਰ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਤੇ ਚੋਣ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਡਿਲੀਵਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ|
ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ:
ਕਿਸ਼ੋਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਯੋਜਨਾ: http://wcd.nic.in/KSY/ksyintro.htm
ਬਾਲਿਕਾ ਸਮਰਿਧੀ ਯੋਜਨਾ: http://wcd.nic.in/BSY.htm
ਕੁੜੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਅਡੌਲੋਸਨਟ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਸਕੀਮ (ਐਸ.ਏ.ਬੀ.ਐਲ,ਏ): http://wcd.nic.in/schemes/sabla.htm
ਸਰਵ ਸਿੱਖਿਆ ਅਭਿਆਨ: http://www.ssa.nic.in/
ਸਕੂਲ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ:
ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ 6-18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਸਕੂਲ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ‘ਸਕੂਲ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ’ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ| ਇਹ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸਾਲ ਵਿਚ ਦੋ ਵਾਰ ਸਿਹਤ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਰੋਗ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਅਪਾਹਜਤਾ ਤੇ ਆਮ ਘਾਟ, ਦੂਜੇ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦੀ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤ ’ਤੇ ਜੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ| ਇਹ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ ਜੋ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ| ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਜਰੂਰਤਾਂ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ, ਪੋਸ਼ਣ ਵਿਚ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ, ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਅਤੇ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੁਆਰਾ ਟੀਕਾਕਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ| ਹਫ਼ਤਾਵਾਰ ਆਇਰਨ ਫੋਲਿਕ ਐਸਿਡ ਪੂਰਕ ,
ਛਿਮਾਹੀ ਡੀਵੋਰਮਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ ਡਬਲਯੂ.ਆਈ.ਐਫ.ਐਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਕੂਲ ਹੈਲਥ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ|
http://mohfw.nic.in/WriteReadData/l892s/2099676248file5.pdf
ਹਫ਼ਤਾਵਾਰ ਆਇਰਨ ਫੋਲਿਕ ਐਸਿਡ ਪੂਰਕ (ਡਬਲਿਊ.ਆਈ.ਐਫ.ਐਸ):
100mg ਆਇਰਨ ਤੱਤ ਅਤੇ 500ug ਫੋਲਿਕ ਐਸਿਡ ( ਆਈ.ਐਫ.ਏ ) ਦਾ ਹਫਤਾਵਰੀ ਪੂਰਕ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਅਨੀਮੀਆ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ| ਐਮ.ਓ.ਐਚ.ਐਫ.ਡਬਲਿਊ ਨੇ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਅਤੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੁੰਡੇ-ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਵੀਕਲੀ ਆਇਰਨ ਅਤੇ ਫੋਲਿਕ ਐਸਿਡ ਪੂਰਕ (ਡਬਲਯੂ.ਆਈ.ਐਫ.ਐਸ )ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਹੈ| ਸਰਕਾਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਤੇ ਮਿਉਂਸਿਪਲ ਸਕੂਲਾਂ ਆਪਲੇਟਫ਼ਾਰਮ ਦੁਆਰਾ ਲਗਭਗ 13 ਕਰੋੜ ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਆਈ.ਐਫ..ਏ ਪੂਰਕ, ਪੇਟ ਦੇ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਅਨੀਮੀਆ ਦੇ ਅੰਤਰ-ਪੀੜ੍ਹੀਗਤ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨਿਰੀਖਣ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਪਰਿਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ|
http://www.wbhealth.gov.in/newsletter/ofw_ad.pdf
ਮੈੱਨਸਟਰੁਅਲ ਹਾਇਜੀਨ ਸਕੀਮ:
ਸਿਹਤ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ ਮੰਤਰਾਲੇ, ਐਮ.ਓ.ਐਚ.ਐਫ.ਡਬਲਿਊ ਦੁਆਰਾ ਜਵਾਨ ਪੇਂਡੂ ਕੁੜੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 10-19 ਸਾਲ ਹੈ, ਲਈ ਮਾਹਵਾਰੀ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਇੱਕ ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ| ਦੇਸ਼ ਦੇ 20 ਰਾਜ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 152 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ 105 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਸਪਲਾਈ ਕੇਂਦਰੀ ਖ਼ਰੀਦ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸਥਾਨਕ ਸਵੈ ਸਹਾਇਤਾ ਗਰੁੱਪ, ਗੁਣਵੱਤਾ ਭਰੋਸਾ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਪਾਇਲਟ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ| ਸੈਨਅਟਰੀ ਨੈਪਕਿਨ ਪੈਕ (ਹਰ ਪੈਕ ਵਿਚ 6 ਪੀਸ) ਹਨ ਨੂੰ 'ਮੁਫ਼ਤ ਦਿਨ' ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਚਿੰਨ੍ਹਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ|